Voor hogescholen

‘Kwaliteit van de bedrijfsbegeleiding verbeteren’

Ben Platier, studiecoach en ontwikkelaar van Ad Bouwkunde:

‘Kwaliteit van de bedrijfsbegeleiding verbeteren’

“We zijn een publieke onderwijsinstelling en moeten dan ook goed luisteren wat de samenleving van ons vraagt. Gelukkig is er vanuit het werkveld ook behoefte om mee te denken over hoe we deze Ad kunnen inrichten. Wat ons opviel was de wens van werkgevers om zelf meer begeleid te worden in het begeleiden van hun werknemers en onze studenten. Een belangrijk aspect wat we graag oppakken. Wij begeleiden onze studenten natuurlijk, maar we zien ze maar één dag per week. De werkgevers spelen een minstens zo belangrijke rol in de begeleiding, in het beschikbaar stellen van data, in het bieden van ruimte om het geleerde met een opdracht in de praktijk te brengen. Deze pilot draagt bij om de kwaliteit van de bedrijfsbegeleiding in beeld te krijgen en te verbeteren. Een voorbeeld: we deden altijd al een studie-op-maat-gesprek, maar daar is nu een werkplekcheck aan toegevoegd waarbij werkgever, student en onderwijsinstelling aan tafel zitten. Heeft de student een relevante functie en opdracht, krijgt hij de faciliteiten en de tijd, is er commitment vanuit alle partijen? Uiteindelijk doel is de uitval te verlagen.”

‘Meer met elkaar om tafel’

Bas van Dongen, projectleider School of Business, Building & Technology (BBT), Saxion Hogescholen: ‘Meer met elkaar om tafel’

“Namens Saxion leg ik de verbinding tussen de hogeschool en het werkveld en dat is soms best een uitdaging. Het zijn toch andere werelden. Het onderwijs kan niet a la minute ‘kennis’ leveren en het werkveld is niet altijd in staat de vraag - zeker de toekomstgerichte vraag - goed op tafel te leggen. Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid en het is nodig dat alle partijen uit hun comfortzone stappen. Om samen een stip aan de horizon te zetten, om buiten de gebaande paden iets nieuws te ontdekken. Hiermee moet je nieuwsgierig willen zijn naar de rol van de ander en naar een mogelijk andere rol voor jezelf.

Een Ad-traject vormgeven is wellicht de primaire reactie van een hogeschool, maar is het wel de beste oplossing? Biedt een kortdurende praktische training of een intensief samenwerkend netwerk niet een beter antwoord op de vraag? En wat is eigenlijk precies de vraag?

Daarvoor moet je met elkaar aan tafel. Als je een learning community wil waar werkomgeving leert van leeromgeving en vice versa, moet je intensief samenwerken, uit je eigen standaard rol kunnen stappen. Een gigantische open deur misschien, maar wel waar.”

‘Naar een intervisieachtige structuur’

Hans Konings is als directiesecretaris van het Sectorinstituut Transport en Logistiek betrokken bij de pilot die meedoet aan het programma ‘Mkb-route in het hbo’. Hij houdt zich bezig met de praktische uitwerking.

Die komt er in het kort op neer, vertelt hij, dat de bbl voor de sector uitgebreid wordt met de mkb-route op hbo-niveau, in de vorm van een Ad-traject van twee jaar. "Het Ad Duaal traject bestaat sinds 2013 bij NHLStenden, maar sinds dit jaar dus ook met een mkb-route. Jaarlijks starten wij met een groep van vijftien tot twintig studenten. Dat vinden wij een prachtig begin.” De mkb-route is bedoeld voor mensen met een mbo-4 opleiding, havisten en mensen die al op een bepaald niveau bij een bedrijf werken. Het Sectorinstituut kan eventueel in de begeleiding een rol spelen, vertelt Konings. “Maar dat soort zaken moeten wij nog afstemmen.”

NHLStenden heeft dus al veel ervaring in het aanbieden van Duale Ad trajecten, en vanaf dit jaar wordt daar de structuur van de mkb-route in meegenomen. En de Han (Hogeschool Arnhem Nijmegen) volgt dit met veel interesse, weet Hans. “Die wil iets soortgelijks mogelijk volgend jaar oppakken. Fontys is met een eigen pilot aan de slag. Dus het geheel zo overziend, denk ik dat we met een jaar een landelijk dekkend netwerk hebben. Dat is goed nieuws voor de sector.”

Zo kunnen de issues waar veel transportbedrijven nu geen kennis voor in huis hebben in de nabije toekomst toch worden opgepakt. Duurzaamheid en automatiseren bijvoorbeeld. De sector moet daar wat mee, maar een klein transportbedrijf kan daar geen fulltime hbo’er voor aannemen. “Binnen deze pilot willen wij onderzoeken of we een structuur op kunnen zetten waarbij vijf hbo-studenten per projectfase wisselen van bedrijf. Door die roulatie creëer je ook nog eens een intervisie-achtige structuur. Het is ingewikkeld maar bij een paar Hogescholen bestaat zoiets al, dus het is haalbaar.”

‘Samen hebben we goud in handen’

De combinatie van leren en werken (in duale vorm) in het hbo is bij veel mkb-bedrijven nog vrij onbekend. De tweejarige hbo Associate degree (Ad), die gepositioneerd is tussen mbo4 en hbo bachelor (6), kent men vaak helemaal niet. Dat moet veranderen, vindt Nina Spithost, programmamanager Associate degrees bij NHL Stenden.

Bedrijven moeten vlot en wendbaar kunnen inspelen op veranderingen in hun omgeving. In een turbulente en sterk concurrerende markt zijn de eigen medewerkers van mkb-bedrijven vaak hun grote kracht (Human Capital) en de belangrijkste schakel om het verschil te maken. Het is daarbij van belang dat die medewerkers, net gestart in het mkb of al langer werkzaam bij het bedrijf, zich kunnen (door)ontwikkelen.

Juist kleinere bedrijven beschikken vaak niet over een eigen HR-afdeling of ‘opleidingshuis’ om in te kunnen zetten op doorontwikkeling van hun medewerkers. “De duale Ad opleidingen zijn nu juist voor die bedrijven een prachtige kans”, stelt Nina. “In deze duale tweejarige opleidingen draagt het mkb bij aan de ontwikkeling van medewerkers én profiteert ook direct zelf, als bedrijf.”

Tien jaar ervaring

Volgens haar is het de hoogste tijd dat mkb-bedrijven ontdekken hoe deze opleidingen effectief bijdragen aan de ontwikkeling van hun medewerkers en bedrijf. Via werken en leren tegelijk. Nina: “Eigenlijk wat we vroeger het ‘gildeleren’ noemden: we kennen het allemaal vanuit het mbo. Maar dat dit ook in het hbo gebeurt, dát weten veel bedrijven niet. Terwijl wij al meer dan tien jaar ervaring hebben opgebouwd met duale leertrajecten, waarin studenten vanaf de start van de opleiding werken en leren combineren.”

Deze duale hbo-opleidingen heeft NHL Stenden in de bachelor- (vierjarig) en de Ad-variant (tweejarig). Nina: “De Ad, die sinds 2018 bestaat, is een jong eindniveau, dus dat velen dát nog niet kennen is logisch. Maar het is wel zonde. Want het is de missing link tussen mbo4, wat voor sommige beroepen net niet genoeg is, en hbo Bachelor niveau 6, waarmee iemand juist ‘overschoold’ zou kunnen zijn. Niveau 5 ontbrak echt nog. Het Ad is een zeer praktijkgerichte en beroepsgerichte hbo-opleiding. Echt een niveau voor iemand die méér kan dan mbo4 en klaar is voor de volgende stap. Met deze duale Ad opleidingen hebben we dus echt goud in handen.”

Talent naar binnen halen

Volgens Nina sluit het Ad-niveau precies aan bij de behoefte van veel werkgevers in het mkb, en kan de duale vorm enorm helpen. “Veel mkb’ers zijn in een overspannen arbeidsmarkt vruchteloos op zoek naar gekwalificeerde medewerkers. In die zoektocht richten zij zich vooral op wie al over de vereiste diploma’s beschikt. Maar ze vergeten daarbij de young potentials: de mbo4-geschoolde die zich nog verder kan doorontwikkelen. Een duale Ad biedt werkgevers de mogelijkheid dit talent nu al binnen te halen en samen met onderwijsinstellingen door te ontwikkelen. We zien de eerste vacatures al voorbijkomen waarin een werkgever een mbo4 gediplomeerde zoekt die wil komen werken én zich wil doorontwikkelen via een duale Ad.”

Goud in handen

Door met een aantal reeds ontwikkelde Ad’s aan te haken bij het programma ‘Mkb-route in het hbo’ hoopt Nina de bekendheid van deze duale opleidingen te kunnen vergroten. Samen met het mkb meer ruchtbaarheid geven aan het feit dat deze mkb-routes überhaupt al bestaan, dat is misschien wel de belangrijkste opgave die zij via het pilot-netwerk inhoud wil geven: “Dat kunnen wij namelijk niet alleen. Dat moeten we met elkaar doen. We hebben echt iets in handen. Nu is het zaak dat we dat ook tussen de oren van het mkb, hun huidige en hun toekomstige werknemers krijgen.”

Daarnaast is NHL Stenden ook bezig een aantal nieuwe Ad’s te ontwikkelen. “Zo zitten we met een drietal opleidingen in de voorfase om binnenkort ook als pilot mee te gaan doen. Ook bij deze Ad-opleidingen worden het werkveld en het mkb-bedrijfsleven al vanaf de start betrokken.”

‘Via het landelijke programma ‘Mkb-route in het hbo’ hopen we die bekendheid een impuls te kunnen geven.’

Een duale hbo bachelor opleiding voor Civiele Techniek en Bouwkunde: dat is wat de Academie voor Bouw en Infra van Avans Hogeschool en Stichting BouwTalent regio Zuid al meer dan vijftien jaar succesvol aanbieden. Studenten kunnen in vier jaar tijd via werkend leren en theoretisch onderwijs hun diploma behalen; deels op school, deels bij een leerwerkbedrijf.

De bacheloropleidingen mikken al jarenlang succesvol op net-afgestudeerde mbo’ers, havisten, vwo’ers, werkenden in het mbo en hbo zij-instromers. Sinds september 2021 zijn ook nu weer zo’n 50 nieuwe studenten met deze opleidingen gestart.

Het bijzondere van de bachelor opleidingen is dat de meeste studenten in dienst treden van de Stichting BouwTalent regio Zuid. Dat begint met een intakegesprek en een assessment om in te schatten of iemand over de juiste motivatie beschikt om een duaal traject in te gaan.

De stichting plaatst jaarlijks gemiddeld 70 studenten bij leerbedrijven uit het eigen netwerk, zoals bij aannemers, wegenbouwers en architectenbureaus. Vervolgens zorgt BouwTalent voor de (niet technisch inhoudelijke) ondersteuning en begeleiding op de werkvloer, met als uiteindelijke doel om hen zo tot ‘T-shaped engineers’ op te leiden. Daarbij richt de stichting zich met name op de professionele en persoonlijke ontwikkeling van studenten. Er zijn echter ook studenten die het duale traject vormgeven zonder tussenkomst van BouwTalent.

Eerste jaar cruciaal

Ook de bedrijfsbegeleiders, die studenten op de werkvloer deels onder hun hoede nemen, krijgen waar nodig extra hulp. Zo zijn BouwTalent regio Zuid en Avans dit jaar met een cursus voor bedrijfsbegeleiders gestart. Ilonka van Hoorn, coördinator van de duale opleidingen Civiele Techniek en Bouwkunde bij Avans: “Uit ervaring weten we namelijk dat het eerste jaar cruciaal is. Studenten scoren beter als zij te maken krijgen met betrokken bedrijfsbegeleiders die snappen hoe hun studie in elkaar zit. In vier sessies nemen we een semester met hen door en geven tips: wat is een Talent Ontwikkelingsplan, hoe geef je goede feedback, wat zijn (goede) beroepsproducten en hoe begeleid je medewerkers daarbij…” Dat daar ook behoefte aan is blijkt wel uit het aantal deelnemers: aan de cursus doen maar liefst 16 bedrijfsbegeleiders mee.

Meer zij-instromers en werkenden

Hoewel Avans Hogeschool en Stichting BouwTalent regio Zuid al vijftien jaar ervaring hebben met Civiele Techniek en Bouwkunde als duaal leertraject, doen zij toch mee aan het programma ‘MKB-route in het HBO’. Waarom? Ilonka: “Wij hopen nóg meer studenten te kunnen interesseren voor met name onze duale opleiding Civiele Techniek. Er is heel veel vraag naar Civiel Technici. Wij kunnen echter jaarlijks maar een handjevol kandidaten aan het werkveld leveren.”

Impuls aan bekendheid

Volgens haar komt dat omdat Civiele Techniek voor veel studenten een te abstract begrip is: “Velen vinden bruggen en sluizen interessant en denken dan automatisch dat dit bij Bouwkunde hoort. Dat verschil moeten we dus telkens uitleggen.” Het is iets waar Avans niet als enige hogeschool mee worstelt. Ilonka: “Niet voor niets is er een breed onderzoek gestart van hogescholen hoe we de instroom van Civiele Techniek kunnen vergroten.”

Dit jaar waren er onvoldoende deelnemers om met een klas studenten met deze opleiding te kunnen starten. Jammer, want het duale programma is sinds twee jaar ook op de groep zij-instromers en werkenden ingericht. Ilonka: “Daarvoor is het belangrijk dat bedrijven en HR-adviseurs weten dat wij bestaan. Via het landelijke programma ‘Mkb-route in het hbo’ hopen we die bekendheid een impuls te kunnen geven.”

Veel kennis, kunde en ervaring

Avans en BouwTalent regio Zuid brengen in het programma ‘Mkb-route in het hbo’ 15 jaar ‘kennis, kunde en ervaring’ in, in de hoop dat anderen daarvan profiteren. Over hoe je een duurzame en structurele samenwerking opbouwt tussen bedrijfsleven en onderwijs bijvoorbeeld. Maar ook in de vorm van do’s en don’ts en best practices. Ilonka: “Daarnaast hopen wij nieuwe aanknopingspunten te vinden om de duale opleidingen efficiënt en effectief onder de aandacht te krijgen van de beoogde doelgroepen, zodat het aantal instromers groeit en uiteindelijk meer mkb-bedrijven daarvan kunnen profiteren.”