Nieuwe opleidings(delen) ontwikkelen

Aantrekkelijk en eigentijds onderwijs, wie wil dat niet? Toch ontstaat het niet vanzelf. Veel pps’en ontwikkelen onderwijs. Via minoren en keuzedelen komt nog een veel grotere groep studenten in aanraking met pps. Maar vaak is de vraagsturing beperkt. Zowel vanuit het bedrijfsleven als (verrassend genoeg) vanuit het onderwijs zelf. Met behulp van het Regionaal Investeringsfonds (RIF) zijn honderden modulen ontwikkeld die nooit gebruikt zijn in de praktijk. Redenen die hiervoor worden opgegeven is dat er geen vraag is onder studenten, onder bedrijven of onder docenten. Een enorme kapitaalsvernietiging.

Om dit te voorkomen moeten instellingen en bedrijven nauw samenwerken met elkaar. En zou de behoefte bij docent en student getoetst moeten worden. Gezien de focus op de mkb-doelgroep kan gedacht worden aan de ontwikkeling van modules die ook kortcyclisch zijn in te zetten. Deze kunnen zowel voor het opleiden van huidig als nieuw personeel worden ingezet. Aanbod is fysiek of via e-learning of kan een combinatie zijn. Ook kan het hierbij gaan om leren voor diploma’s of certificaten, zoals een bbl-opleiding (formeel), maar dit hoeft niet. De opleidingen moeten vorm worden gegeven i.s.m. bedrijven. In sommige gevallen is daar een brancheorganisatie bij betrokken.

Ondernemers kunnen bij een pps die opleidingen en modules aanbiedt terecht met vragen als: Hoe kan ik mijn medewerkers opleiden voor de nieuwste technieken i.h.k.v. de energietransitie? of Hoe vind ik als mkb’er nieuw IT talent, zonder de aantrekkingskracht van de corporates?

Pps-voorbeelden: Expertiselab voor precisietechniek (ontwikkelen nieuwe BBL-opleiding), Plant of the Future (simulatieomgeving voor training), Make IT Work (uitvoering kortdurende om- en bijscholing), CIVIL (modules in combinatie met faciliteiten en examinering). Hieronder is een innovatief voorbeeld (Mkb-route in het hbo) nader uitgewerkt.

Mkb-route in het hbo

Wat is het/Hoe begin je?
De vraag van mkb-bedrijven naar hbo-geschoold personeel dat beschikt over nieuwe kennis en vaardigheden voor de veranderende arbeidsmarkt is groot. De nieuwe 'Mkb-route in het hbo' draagt hieraan bij door studenten vroegtijdig te koppelen aan het midden- en kleinbedrijf (mkb) in werkend leren trajecten (de bbl in het hbo). De krapte op de arbeidsmarkt zorgt daarnaast voor vraag naar snel inzetbare medewerkers. Met het programma Mkb-route in het hbo wordt ingespeeld op die vraag. Dit maakt het een instrument om tekorten op de arbeidsmarkt mede het hoofd te bieden. Door het stimuleren van werkend leren in het hbo worden deze opleidingsroutes aantrekkelijker voor doorstroom van mbo bbl-studenten (de doorstroom van bbl naar hbo is erg laag) en meer praktisch ingestelde havisten. Ook bieden de opleidingsroutes kansen voor om- en bijscholing van zij-instromers en mbo geschoolde werknemers.

Een ‘Mkb-route in het hbo’ is als volgt te beschrijven:

een tweejarige Associate degree (Ad) of vierjarige Bachelor (Ba) opleiding in het hbo;
waarin het leren en werken tegelijkertijd plaatsvinden en met elkaar verbonden zijn;
het grootste deel van het leren op de werkplek plaatsvindt;
de student een salaris van de werkgever ontvangt;
het werkend leren wordt vastgelegd door een tripartiete overeenkomst tussen student, hogeschool en mkb-bedrijf.

Met het bieden van hbo-opleidingen die voldoen aan de criteria van de Mkb-route in het hbo wordt de opleiding hogeschool aantrekkelijk voor nieuwe doelgroepen. Daarnaast kunnen de relaties met bedrijven in het mkb (o.a. via de branches aangesloten bij MKB-Nederland) worden geïntensiveerd, waardoor de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt verbeterd kan worden.

Werkwijze
De Mkb-route in het hbo is dus een variant binnen bestaande hbo-opleidingen. Het eindniveau, het diploma, de titel, de naam van de opleiding en de studielast zijn dus hetzelfde als die van opleidingen zonder een tripartiete leer-werkovereenkomst. Het bijzondere van de Mkb-route is dat de student tijdens de opleiding leert en werkt in het mkb, en dat zowel de opleiding, het bedrijf en de student verantwoordelijk zijn voor het vormgeven van het leertraject. De werkplek is de basis en belangrijkste leeromgeving, waar het 'schoolse' leren omheen wordt vormgegeven.

Alle nieuw te ontwikkelen en bestaande opleidingen die voldoen aan de criteria kunnen deelnemen aan het landelijke programma Mkb-route in het hbo. Dit programma beoogt het werkend leren in het mkb structureel te versterken, en de Mkb-route in het hbo te ontwikkelen tot een blijvend (doelmatig) aanbod binnen hbo-opleidingen. Hogescholen kunnen als pilot-, ontwikkel- of kennispartner meedoen in het landelijk programma van de Mkb-route in het hbo. Het landelijk programma biedt:

ondersteuning bij het opzetten of doorontwikkelen van de opleiding;
verbinding met relevante partners zoals branches en mkb-bedrijven;
kennisontwikkeling en- uitwisseling op verschillende thema's zoals werving van nieuwe doelgroepen, (kwaliteit van) praktijkbegeleiding in mkb, scholingsregelingen;
een handreiking ontwikkeld op basis van onderzoek naar de succesfactoren van de Mkb-route in het hbo: wat werkt, wat zijn de kaders en randvoorwaarden en hoe richt je dit goed in?
landelijke zichtbaarheid van het programma en tools voor eigen communicatie-activiteiten.

Het programmateam van de Mkb-route in het hbo gaat graag in gesprek met hogescholen, opleidingen, branches en bedrijven wanneer zij mogelijk interesse hebben in het programma. Samen worden kansen verkend, en wordt maatwerk ondersteuning geboden bij het realiseren van een Mkb-route.

Wat kost het?
Werkgevers uit tekortsectoren kunnen gebruik maken van de subsidieregeling praktijkleren als tegemoetkoming in de kosten die gemaakt zijn voor de begeleiding van de student-werknemer. Deze regeling wordt in 2022/23 geëvalueerd.

Wat levert het op?
De samenwerking tussen en het hoger beroepsonderwijs en het mkb biedt allerlei voordelen voor zowel mkb bedrijven, als voor studenten en hogescholen. Zo kunnen bedrijven langs die weg hoogopgeleide mensen aantrekken en daarmee hun kennispositie verbeteren. Hbo-studenten krijgen de kans een interessante baan in het mkb te bemachtigen én zich optimaal voor te bereiden op de arbeidsmarkt. De hbo-opleidingen kunnen hun relaties met bedrijven in het mkb intensiveren, hun netwerk vergroten en hun opleidingen innoveren. En werkenden kunnen door deze route hun arbeidsmarktpositie verbeteren.

Succesfactoren/Randvoorwaarden
Zowel de vereniging Hogescholen als MKB-Nederland en de ministeries van OCW en EZK zijn nauw betrokken bij de ontwikkeling van de Mkb-route in het hbo. Er wordt gebruik gemaakt van elkaars netwerken, belemmeringen die zich in de praktijk voordoen kunnen snel landelijk worden geagendeerd.

In 2021/22 is er een onderzoek/nulmeting uitgevoerd onder de bestaande Mkb-routes. Lessen en aanbevelingen uit het onderzoek Mkb-route Nulmeting 2021-2022:

Geduld: duale routes worden niet in één dag ontwikkeld, en hebben na ontwikkeling tijd nodig om stabiele instroom te bereiken. Dit betekent van zowel de hogeschool, het bedrijf als de branche aan het begin extra inzet om het tot een succes te maken.
Vergroot de bekendheid van duaal opleiden op hbo-niveau als optie, en de Ad als opleidingsniveau. Strategische landelijke keuzes die dit ondersteunen: VH en MBO Raad hebben aangegeven onderlinge samenwerking Ad-opleidingen te vergroten, MKB-Nederland roept bedrijven op Mkb-route als optie te verkennen. Het is zaak hier ook in de regio extra aandacht aan te besteden.
Werkgeverssamenwerking is essentieel. Omdat het vaak de eerste keer is dat een Mkb-route wordt ontwikkeld, vergt dit een substantiële investering van hogescholen en bedrijven. Voorlopertrajecten (samenwerking bedrijven/hogescholen en lectoraten), zijn vaak kansrijke voedingsbodems om een Mkb-route te ontwikkelen.

Daarnaast:

Routes kunnen vanuit één hogeschool worden aangeboden. Daarnaast kunnen ook bijvoorbeeld landelijke opleidingsoverleggen samen, in samenwerking met de branche, komen tot een route. De eerste route die op die manier volgend jaar gaat starten is de Ad logistiek.
Ook branches waar geen specifieke opleidingen voor zijn, kunnen meedoen. Bijvoorbeeld met de slagersbranche is gekeken wat de behoeften waren, en welke opleidingsmogelijkheden daarbij aansloten.
Alle routes zijn maatwerk. Vanuit het programmateam Mkb-route in het hbo wordt met alle mogelijke partijen die zich melden (bijvoorbeeld bedrijf, hogeschool, branche) meegedacht over mogelijkheden en wordt ondersteuning geboden bij het verder uitwerken.

Voorbeelden