Voor mkb-bedrijven

Het aantrekken en behouden van goed geschoold personeel is gezien de arbeidsmarktkrapte nu meer dan ooit van belang. Bedrijven die het opleiden en ontwikkelen van hun medewerkers stimuleren worden vaker gezien als aantrekkelijke werkgever. Door het stimuleren van talentontwikkeling haal je nieuwe kennis en vaardigheden je bedrijf binnen, waardoor je makkelijker kunt groeien en innoveren. Met de Mkb-routes in het hbo zetten wij in op meer samenwerking tussen mkb-bedrijven, brancheverenigingen en hogescholen bij het ontwikkelen van voor het mkb relevante opleidingstrajecten in het hbo.

Een Mkb-route in het hbo is:

een tweejarige Associate Degree (Ad) of vierjarige Bachelor opleiding in het hbo;
waarin het leren en werken tegelijkertijd plaatsvinden en met elkaar verbonden zijn (vergelijkbaar met de BBL in het mbo);
het grootste deel van het leren op de werkplek plaatsvindt;
de student een salaris van de werkgever ontvangt;
het werkend leren wordt vastgelegd door een tripartiete overeenkomst tussen student, hogeschool en mkb-bedrijf.

Voor een mkb-bedrijf biedt de ‘Mkb-route in het hbo’ de mogelijkheid om een student in dienst te nemen, die al een goede basisopleiding heeft genoten en direct inzetbaar is. Je bent belangrijk bij het begeleiden van de student bij het leren op de werkplek, afgestemd op de behoeftes van je bedrijf. Voor de Mkb-route in het hbo kan gebruik gemaakt worden van de subsidieregeling praktijkleren*): een tegemoetkoming voor de kosten die worden gemaakt voor de begeleiding van een leerling, deelnemer of student. Daarnaast bieden deze routes de medewerkers van jouw bedrijf kansen om zich verder te ontwikkelen op hbo-niveau. Kennis die van toegevoegde waarde kan zijn voor je bedrijf.

Benieuwd naar de mogelijkheden?

Inmiddels zijn er verschillende hogescholen die deze werkend leren trajecten aanbieden. Klik hier voor een overzicht van de Mkb-routes in het hbo.

*) mits de opleiding zich richt op de sectoren techniek, landbouw en natuurlijke omgeving, gezondheidszorg, of gedrag & maatschappij.

Succesverhalen

‘Belemmeringen agenderen’

Judith van Heeswijk, Techniek Nederland:

‘Belemmeringen agenderen’

“Deze pilots passen bij onze sector; we hebben veel mkb onder onze leden en willen graag opleiden in de praktijk. Het duale aspect is immers essentieel voor de synergie, je moet het samen willen doen als werkgever en als opleidingsinstituut.

Op dit moment zijn er wel werknemers die zich via deeltijdopleidingen op hbo-niveau bijscholen. En een campagne als ‘Be an Engineer’ laat zien dat de sector wil en kan samenwerken met hogescholen. Maar dat zijn leerwerktrajecten in deeltijd en geen duale opleidingen, al is het wel in samenwerking met bedrijven. Ik vind het een typisch kip-en-ei vraagstuk: waar begin je? Er komt geen aanbod omdat er geen vraag zou zijn. En er is geen vraag omdat het aanbod achterblijft.

Hogescholen zijn onmachtig en de wet- en regelgeving is onhandig. Er is bijvoorbeeld nog weinig mogelijk wat betreft tegemoetkomingen voor werkgevers. Jammer, want hiermee kun je een belangrijke drempel wegnemen. Daarnaast moeten we goed nadenken over kwaliteitsborging. Ik hoop dat we dit soort belemmeringen samen kunnen agenderen en het zou helemaal mooi zijn als we alsnog met een pilot kunnen starten.”

‘Door modules van bestaande opleidingen te combineren konden we al van start met een minimaal aantal studenten.’

Dit studiejaar zijn de eerste deelnemers aan Hogeschool Windesheim gestart met hun mkb-route in het hbo. Een belangrijke mijlpaal voor Gerwin Peppelman van Opleidingsbedrijf Metaal Oost die de afgelopen jaar de trekker was van de pilot HBO Doorstroomtraject Metaal. In samenwerking met Hogeschool Windesheim heeft dit geresulteerd in een nieuwe Ad-opleiding Technische Bedrijfskunde met het profiel industriële automatisering.

Zo’n twintig procent van het bruto nationaal product komt landelijk gezien voor rekening van de maakindustrie en in de regio Oost ligt dit percentage zelfs wat hoger. De metaalsector neemt daarvan een heel groot deel voor rekening. Maar al jaren heeft de sector behoefte aan meer instroom van nieuwe werknemers. De gemiddelde leeftijd in de sector is bovendien hoog, vertelt Gerwin. “In het mkb metaal is dat 42 jaar en in de industrie zelfs 45.”

Zonder voldoende instroom loopt de effectiviteit in de sector een risico en komt de continuïteit onder druk te liggen. Outsourcen is ook geen optie want binnen het mkb metaal is men erop gericht dat veel metaalwerkzaamheden in Nederland gedaan moet worden. Dat is beroepstrots. En ze hebben ook wel een punt: Nederland is er echt goed in.

Acht uur naar school

Studenten gaan die de nieuwe Ad-opleiding volgen gaan acht uur per week naar school, om precies te zijn een middag en een avond. Ze volgen dan verschillende modules van bestaande studies. De rest van de week zijn ze bij een mkb-metaalbedrijf aan het werk. Gerwin: “De leeruitkomsten zijn puur gericht op wat je op de werkvloer toepast. Hoe optimaliseer je de werkprocessen. Dat soort trajecten worden per casus in de opleiding uitgewerkt.”

De theoretische kennislessen van de tweejarige studie volgen de studenten klassikaal. Lessen, praktijktrainingen en coaching worden uitgevoerd in het T-gebouw van Windesheim in Zwolle en bij Perron 038 bij station Zwolle.

Tussenoplossing voor uitvallers

De directe aanleiding voor deze opleiding vormde een gesprek dat Gerwin had, samen met de scholingspartner, Deltion College. Binnen het onderwijs waren signalen dat een groot deel van de havisten uitviel in het hbo. Navraag bij Hogeschool Windesheim leverde op dat het niet alleen havisten waren die uitvielen, maar ook vwo’ers. Van de 435 nieuwe techniekstudenten vielen er 155 af in het eerste jaar, zo’n 36 procent. Gerwin: “Hbo-instellingen switchen deze studenten naar andere studies. De weg naar het mbo vinden studenten en instellingen geen optie. Dat is afstromen, en studenten vinden het vaak ook fijn om in hun sociale kring op het hbo te blijven. Maar het zijn dus allemaal studenten die in potentie de techniek in willen en daar uiteindelijk niet terechtkomen.”

Een tussenoplossing kon uitkomst bieden. Windesheim zag wel iets in een AD-opleiding, voor de afvallers in het reguliere hbo en voor de mbo-4 mensen. En dat was de opening die OBM-Oost nodig had. Gerwin: “Dat Windesheim aan boord kwam, was echt fijn. Dat we met de opleiding als pilot konden meedraaien in het programma ‘Mkb-route in het hbo’ heeft daar zeker ook toe bijgedragen. Dat netwerk is sterk en groot en zet zich formeel en informeel in om die mkb-route in het hbo voor elkaar te krijgen.” Ook de bijeenkomsten met vertegenwoordigers van andere pilots in het land waren leerzaam. Gerwin vindt het interessant om te horen hoe anderen het aanpakken. “Daar steek je altijd weer wat van op.”

“Metaalbedrijven willen graag dat machines een deel van het werk overnemen. Maar wil je dat goed doen, dan moet je dat op een ander abstractieniveau oppakken. Hiervoor hebben de bedrijven mensen nodig die graag met hun handen willen werken maar die ook heel goed na kunnen denken. Wij zien daarom goede kansen in deze opleiding op niveau 5.”, aldus Auke Sjoerd Tolsma, directeur Polder Staalproducties en voorzitter districtsbestuur regio Oost van de Koninklijke MetaalUnie.

Combinatie van twee studies

OBM-Oost heeft de mkb-ondernemers via een enquête vooraf gevraagd waar zij behoefte aan hadden. Zo ontdekten ze dat door technische bedrijfskunde en robotica te combineren precies de opleiding ontstond die nodig is voor het mkb. “Dat was een groot voordeel. Als er behoefte was geweest aan een compleet nieuwe opleiding dan waren de ontwikkelkosten een stuk hoger en hadden we minimaal vijftien studenten nodig gehad voordat we konden starten. Door modules van bestaande opleidingen te combineren konden we al van start met een minimaal aantal studenten.”

‘In de logistiek heb je steeds vaker een hbo-opleiding nodig’

”In de logistiek heb je steeds vaker een hbo-opleiding nodig”. Daar is Caroline Blom, adviseur strategisch arbeidsmarktbeleid, van Transport en Logistiek Nederland (TLN) van overtuigd. Daarom is de mkb-route in het hbo pilot Traineeship Logistiek ook zo belangrijk. Een goede hbo-opleiding waar je al werkend kunt leren is hard nodig voor de sector, die voor een groot deel uit mkb-bedrijven bestaat.

“Er wordt”, legt Caroline uit, “in deze sector van oudsher vooral naar de achterkant van processen gekeken en van daaruit wordt alles geregeld en opgelost. Maar we moeten veel meer anticiperen, met alle transportbewegingen die er ter land ter zee en in de lucht zijn. Een schip dat stilligt, wat heeft dat voor implicaties voor je logistieke keten? Verder vooruitkijken naar wat er op ons afkomt, zodat we kunnen anticiperen op wat er dat voor de planning betekent. ”

De vraagstukken in de sector worden meer ingewikkeld en dus moeten er slimme oplossingen worden bedacht, vervolgt Caroline. “Denk aan zaken als blockchain. Wat kan en moet de transportsector daarmee? De sector heeft mensen nodig die met dit soort vragen aan de slag kunnen.”

Coronacrisis en Brexit

Deze ontwikkeling heeft sinds de coronacrisis en de Brexit alleen maar aan actualiteit gewonnen. Het aantal leden dat aangesloten is bij TLN is in die tijd gegroeid, legt Caroline uit. “Daar zitten veel grote bedrijven tussen en ook veel ‘pappa en mamma’-bedrijven. Met name de kleine mkb’ers hebben zwaar geleden onder de coronacrisis. Dit heeft de schaalvergroting in een versnelling gebracht.”

Tegelijkertijd zit het mkb nog altijd sterk in de waan van de dag. Er wordt dag in dag uit keihard gewerkt in deze sector, vertelt Caroline. “Maar de vervoerders weten ook dat ze hun strategie moeten gaan veranderen. Met een hbo’er aan boord is dat beter mogelijk.” Door de schaalvergroting die gaande is en doordat de wereld in rap tempo steeds ingewikkelder wordt, is dit een uitgelezen moment om daarmee aan de slag te gaan, denkt Caroline.

De hoeveelheid werk in de sector is immens. Er vervallen nauwelijks arbeidsplaatsen want elke vrachtwagen moet ingepland, geladen, bestuurd en gelost worden. Personeelstekorten dreigen. “Een bedrijf moet zijn personeel zien te werven en te behouden. Dat vergt HR-kennis. En je hebt ook bedrijfskundigen nodig om te onderzoeken of je nog ergens verdiencapaciteit laat liggen.”

Duurzaamheid en automatiseren is een ander thema dat belangrijk is voor de transportsector, ook in het mkb. ”Ik zie voor mij dat hbo-studenten op projectbasis binnen een aantal mkb-bedrijven aan de slag gaan met dit thema en die bedrijven helpen met de transitie. Zoiets kan enorm waardevol zijn.”

Inzicht in werkveld

Dat vergt uiteraard ook voldoende inzicht in de sector bij studenten. Caroline staat regelmatig voor klaslokalen en collegezalen. Het valt haar op dat studenten vaak geen goed beeld van de sector hebben. “Onze leden bestaan voor tachtig procent uit mkb-bedrijven. Die staan over het algemeen niet hoog op het verlanglijstje van de studenten. Ze hebben vaak de wens om bij een A-merk zoals Philips te werken. Als je hen ernaar vraagt, dan hebben ze vaak grootse plannen, maar die komen vaak niet uit. Bij zo’n heel groot bedrijf krijg je vaak een kleine gespecialiseerde taak waar je de hele dag mee bezig bent. Terwijl het bij het mkb eerder andersom is. Je hebt er een breder takenpakket en een andere verantwoordelijkheid dan bij een grote speler. Het is vaak ook afwisselender. En daarmee zeker net zo interessant. Maar dat inzicht ontbreekt nog bij veel studenten.” Zonde, vindt Caroline. “Door al werkend te leren ontdek je wat je leuk vindt en wat goed bij jou past.”

Zo’n pilot onder de vlag van het programma ‘MKB-route in het hbo’ is ook wervend voor de sector. Dat vindt Caroline een positieve bijkomstigheid. En ook het netwerk dat ontstaat rondom zo’n opleiding is heel waardevol. “Dat we direct contact hebben met docenten bijvoorbeeld zorgt ervoor dat er veel meer een dialoog en een constante uitwisseling van kennis is tussen het onderwijs en de sector. Ik denk dat dat netwerk rondom deze mkb-route het overpakken van innovaties vanuit het bedrijfsleven gaat verhogen in het hbo.”

De pilot raakt ook aan de kern van het hbo vindt Caroline. “Het is echt toegepaste wetenschap. En ik geloof ook heilig in de aangeboden leerstijl. Dingen die je in de praktijk meemaakt beklijven bij veel studenten immers beter dan wat je in de klas leert. “

‘Leren van duale trajecten in het mbo’

Hans Haring, Wij Techniek:

‘Leren van duale trajecten in het mbo’

“We ervaren een gemis aan duale trajecten op hbo-niveau in onze branche. We zijn dus blij met het programma ‘Mkb-route in het hbo’, ook al hebben we zelf nog geen pilot. Er worden wel duale trajecten ontwikkeld, bijvoorbeeld voor de gebouwgebonden installatietechniek, maar blijkbaar is dat vooral voor grotere bedrijven interessant. Mijn inzet: hoe maken we deze trajecten wel passend voor het mkb?

Als mkb-er is het best een drempel om je werknemer een dag per week kwijt te moeten zijn aan een opleiding. Dan denk ik: daar moeten toch andere oplossingen voor zijn? Kun je bijvoorbeeld het onderwijs inrichten met twee keer een avond in plaats van een hele dag? Aan de vraagkant zou je iets in gang kunnen zetten met pools van mkb-bedrijven. Dat zij zich verenigingen in een ontwikkelvraag, waardoor het voor een hbo-instelling wel interessant wordt om iets nieuws te ontwikkelen.

Nog beter zou het zijn als de wet- en regelgeving iets meer flexibel was. Dan komt er meer ruimte om ook duaal aanbod op hbo-niveau voor het mkb te ontwikkelen. Laten we hierbij leren van de constructies die in het mbo zijn opgetuigd; de BBL. Naast het inrichten van passende Ad-trajecten voor de technische installatiebranche is passend aanbod van volwaardige hbo-opleidingen ook een must; de toenemende complexiteit in onze branche vraagt erom.”

‘Spekkoper in een moeilijke markt’

Vincent Boer, bedrijfsbegeleider:

‘Spekkoper in een moeilijke markt’

“De studenten die wij hier via BouwTalent Zuid krijgen en die studeren aan Avans Hogeschool zijn gretig. Dat moet ook wel, want het is niet niks: twee dagen per week naar school en drie dagen werkend leren. Immers: in die drie dagen op de werkvloer moet je jezelf wel bewijzen. En dan ook nog ’s avonds en in het weekend studeren: doe het maar eens. Als begeleider probeer ik de student optimaal te faciliteren in zijn leerproces. We maken een Talenten Ontwikkelingsplan (TOP). Met elke student leg ik een ander traject af, zoveel mogelijk aansluitend op zijn of haar interesses. Voor ons zijn deze studenten heel fijn. Wij kunnen ze al een beetje kneden in de richting van ons gedachtegoed. En als we een echte match hebben, dan zijn we spekkoper in deze moeilijke markt waarin iedereen op zoek is naar goed personeel.”