De bouwstenen van een leerrijke werkomgeving
Wat betekent het?
Simpel gezegd: werken, leren en ontwikkelen vloeien logisch in elkaar over. Medewerkers leren continu, haast onopgemerkt. Dat zo'n werkomgeving niet vanzelfsprekend is weet je als ondernemer maar al te goed. Een SLIM-bijdrage geeft je de financiële armslag om aan de slag te gaan.
Maar ook zonder subsidie kun je ervoor zorgen dat je medewerkers zich ontwikkelen tijdens hun werk. Weet je niet goed waar je moet beginnen? Hieronder vind je een stappenplan met praktische voorbeelden.
De bouwstenen van een leerrijke werkomgeving
Hogeschool Windesheim en Hogeschool Saxion hebben uitgebreid onderzoek gedaan naar leercultuur in het mkb. Zij onderscheiden zes bouwstenen van leercultuur. Voeg daar “leermiddelen” als zevende steen aan toe en het plaatje is compleet.
Hou je van kort en praktisch? Via deze poster kom je op de pagina's van de losse bouwstenen. Ben je meer van de theorie achter de bouwstenen aangevuld met praktische handvatten? Scroll dan naar beneden.
Aan de slag!
Een kort stappenplan:
- Je start met de bouwstenenscan! Hoe?
- Verzamel een aantal collega's uit verschillende lagen en afdelingen.
- Pak de poster erbij en schrijf op een nieuw blad alle 7 bouwstenen.
- Laat iedereen voor zichzelf invullen hoe hij/zij vindt dat jullie als bedrijf scoren op de bouwstenen.
- Tel aan het eind alle scores bij elkaar op.
- Bepaal op basis van de scores welke bouwstenen voor jullie de grootste prioriteit hebben (kies er maximaal 3 uit!).
- Kijk hieronder in de bouwstenentoolkit. Kies bij elke bouwsteen maximaal 3 tips of acties die jullie willen uitproberen.
- Bepaal met elkaar:
- Wat ervoor nodig is om de interventies uit te voeren.
- Wie verantwoordelijk is voor het implementeren van de interventie.
- Wanneer jullie elkaar weer spreken.
- Evalueer na 3 weken. Wat loopt goed en wat niet? En is het al tijd om een nieuwe interventie toe te voegen?
De bouwstenen met tips en praktische voorbeelden vind je hieronder. Heb je hulp nodig? Neem contact op met team SLIM!
Download de poster!
Speciaal voor SLIM ontwikkelden we een poster waarop de bouwstenen van een leerrijke werkomgeving staan uitgebeeld.
Gebruik deze poster om met collega's in gesprek te gaan over hoe het bij jullie gaat.
- Download de uitgebreide poster. Hierop vind je alle bouwstenen en subbouwstenen.
- Download de inspiratieposter. Gebruik deze als reminder, om de bouwstenen altijd in het oog te houden.
Je kan de inspiratieposter ook opvragen via slim@ptvt.nl. Dan sturen we 'm naar je op!
De bouwstenen-toolkit
Altijd toegang tot nieuwe kennis
1. Leermiddelen
Maak leren leuk en het gaat vanzelf. Omring je medewerkers met leermateriaal, stem de methoden af op hun vragen en wensen en bied toegang tot opleidingen.
Werkend leren & lerend werken
TIP!
Geef medewerkers de kans om er nieuwe taken bij te nemen. Het ontwikkelen van nieuwe vaardigheden werkt motiverend. Ook vergroot dit hun inzetbaarheid en doorgroeimogelijkheden!
2. Inhoud van werk
Leren doen we vooral veel tijdens het uitvoeren van onze taken. Wat doe jij om het werk uitdagend, afwisselend en betekenisvol te houden?
+ Autonomie in het werk
- Je geeft mensen stapsgewijs meer vrijheid. Zorg in het begin voor duidelijkheid en begeleiding: hoe moet het werk gedaan worden? Vervolgens kun je medewerkers steeds meer ruimte geven in de manier waarop ze hun werk doen. Blijf wel regelmatig feedback geven.
- Je organiseert binnen teams regelmatig momenten waarop medewerkers ideeën kunnen inbrengen om slimmer of efficiënter te werken. Koppel wel terug wat je met die ideeën doet.
- Je laat grenzen tussen doeners op de ‘werkplaats’ en beslissers op ‘kantoor’ vervagen. Bied mensen op de werkvloer voldoende ruimte, materiaal en mogelijkheden om hun werk te organiseren.
+ Afwisseling in het dagelijks werk
- Je gaat functies stap-voor-stap verbreden (van specialistisch naar generalistisch).
- Je laat medewerkers samenwerken met andere afdelingen/disciplines.
- Je laat medewerkers rouleren tussen verschillende (deel)processen of projecten).
+ Betekenisvol werk met een duidelijk resultaat
- Je laat medewerkers het hele proces zien en ervaren zodat ze zien hoe hun eigen werk bijdraagt aan het geheel.
- Je maakt reacties en feedback van de (interne) klant of dienst inzichtelijk en bespreekt deze met medewerkers.
- Je neemt medewerkers regelmatig mee in ontwikkelingen in de sector/productie. Welke skills zijn daarvoor nodig?
- Denk ook aan jobcrafting! Hier lees je wat dit inhoudt en welke vormen er zijn.
+ Uitdagend werk
- Je maakt een baan stap-voor-stap complexer. Meer veeleisende opdrachten > afdelingsoverstijgende projecten > meer zelfstandigheid of klantcontact > meer verantwoordelijkheid binnen een bepaald (deel)proces of dienst > bredere inzetbaarheid in meerdere taken of processen > begeleiding of aansturing van andere collega’s.
- Overweeg ook eens om medewerkers intern stage te laten lopen! Dit bedrijf heeft daar goede ervaringen mee.
Samen kom je verder
3. Samenwerken en teamontwikkeling
Leren en innoveren heeft de meeste impact als je het samen doet. In een creatief proces tussen mensen met verschillende expertises, binnen en buiten het bedrijf. Wil je samenwerking en teamontwikkeling bevorderen? Dan zijn de volgende aspecten van belang.
+ Vertrouwen en respect
- Je laat mensen werken in een klein team, waarin de inhoud en kwaliteit van het werk regelmatig worden besproken.
- Je wijst een aantal collega’s aan die tijd en gelegenheid hebben om nieuwkomers tijdens hun eerste weken in een baan regelmatig en (on)gevraagd te helpen en feedback te geven.
- Je brengt collega’s met een verschillende mate van werkervaring samen in een team, zodat ze elkaar kunnen aanvullen en begeleiden.
- Denk ook eens aan een kennismatrix om in beeld te brengen welke collega’s van elkaar kunnen leren! Hier lees je hoe een bedrijfsleider dit aanpakt.
TIP!
Waardeer goede voorbeelden en deel deze in de organisatie, bijvoorbeeld via campagnes, op intranet of met meet-and-greets. Dat biedt richting en geeft andere medewerkers het gevoel dat ook zij stappen kunnen maken. (Bron)
+ Een mentor of rolmodel
- Voor starters:
- Je laat een directe collega structureel begeleiding geven. Laat iemand stapsgewijs voordoen hoe het werk moet worden gedaan en kan worden verbeterd. De begeleider coacht door regelmatig kritische vragen te stellen en feedback te geven.
- Voor mediors:
- Je laat een leidinggevende inzichtelijk maken hoe het werk van mediors rijker en uitdagender kan worden, zodat een concreet ontwikkelpad ontstaat.
- Je richt de samenwerking tussen jongeren en ouderen zodanig in dat zij van elkaar leren.
- Je biedt mediors en seniors gelegenheid om juniors te begeleiden in het werk.
- Verdiep je in manieren om medewerkers op te leiden tot ambassadeur of ondersteuner op het gebied van leren en ontwikkelen. Voorbeelden lees je in deze publicatie (pagina 12 t/m 17).
- Denk ook aan de mentoren zelf! Help hen om een goede mentor of ‘buddy’ te zijn. Dit voorbeeld laat zien hoe dat kan.
+ Een divers en afwisselend team
- Je zorgt binnen teams voor verschillen in expertises, mate van werkervaring en persoonlijkheden, zodat mensen van elkaar kunnen leren.
- Je stelt een team uit verschillende leeftijdsgroepensamen.
- Je bouwt aan een hecht, vast team, met de mogelijkheid om in afdelingsoverstijgende projecten en teams te werken.
De beste stuurlui staan aan het roer
4. Leiderschap gericht op ontwikkeling
De leidinggevende speelt een sleutelrol bij het bouwen aan een levendige leercultuur. De volgende aspecten zijn van belang.
+ Ondersteunen bij problemen in dagelijks werk
- Je zet een leidinggevende of mentor in om gevraagd en ongevraagd bijsturing te geven, in combinatie met meer beslissingsbevoegdheid en autonomie voor de medewerker.
+ Feedback geven
- Je maakt de verwachtingen duidelijk en geeft vervolgens regelmatig aan in hoeverre de medewerker aan die verwachtingen voldoet.
- Je maakt de reacties van de (interne) klantop de kwaliteit van je product/dienst inzichtelijk.
- Je laat regelmatig in het team de kwaliteit van het werk en het (deel)proces bespreken.
- Bedenk ook eens hoe je relevante ontwikkelingen in en om je bedrijf op zo’n manier op de agenda kunt zetten dat medewerkers kunnen meedenken. Hier lees je hoe andere mkb’ers dat aanpakken.
+ Uitdagende doelen stellen
- Je stimuleert het stellen van doelen die medewerkers uitdagen om hun grenzen te verruimen.
- Je onderzoekt hoe je kunt herkennen dat een medewerker is uitgeleerd en hoe je daar proactief op kunt inspelen.
- Je gaat regelmatig met medewerkers in gesprek over het ontdekken en concretiseren van hun ontwikkelpotentieelof vraagt leidinggevenden dat te doen.
TIP!
Vraag niet alleen regelmatig aan je medewerkers hoe ze zich willen ontwikkelen, maar ook hoe ze taken hebben aangepakt, wat ze daarvan hebben geleerd en hoe ze dit in het vervolg gaan gebruiken. Over je signalerende en coachende rol als leidinggevende lees je meer op deze pagina.
+ Ontwikkelingsmogelijkheden in het dagelijkse werk bieden
- Je moedigt medewerkers regelmatig aanom hun werkprocessen te verbeteren.
- Je zorgt dat binnen elk takenpakket afdelingsoverstijgende projecten zitten of werkzaamheden waarin medewerkers samenwerken met mensen met andere disciplines.
- Je organiseert mini-stages bij een andere afdeling.
- Je bouwt stap-voor-stap de complexiteit en autonomie in het werk uit.
+ Creëren van een gedeelde visie
- Je bespreekt regelmatig relevante ontwikkelingen en maakt inzichtelijk wat ze betekenen voor je bedrijf en voor ieders werk.
- Je betrekt medewerkers bij beslissingen in je bedrijf, vooral bij het (her)inrichten van processen.
- Samen met medewerkers ontwikkel je toekomstscenario’s: welke ontwikkelingen zien we in ons werk en wat betekent dat voor ieder individu?
- Kies eens een andere vorm om in gesprek te gaan over visie! Hier vind je concrete voorbeelden.
+ Zorgen dat kennis wordt gedeeld
- Je laat medewerkers samen werkactiviteiten uitvoeren, waarbij ze elkaar inspireren tot nieuwe inzichten.
- Je zorgt dat op aangewezen momenten tijd wordt ingeruimd voor het delen van ervaringen (bijvoorbeeld in werkoverleggen).
- Denk bijvoorbeeld aan een mini-symposium met korte presentaties van medewerkers! Dit bedrijf heeft daar ervaring mee.
Fouten maken mag!
5. Ruimte en veiligheid om te ontwikkelen
In een omgeving waarin je vrij bent om fouten te maken voel je je veilig en kun je leren. Hoe creëer jij ruimte om te experimenteren?
TIP!
Er zijn verschillende manieren om ontwikkeltijd te creëren, rekening houdend met eventuele productiedruk. Denk aan anticyclisch scholingsbeleid , een combinatie van scholingsprogramma’s voor vaste krachten met ervaringsplaatsen voor uitzendkrachten, en het invoeren van ‘lummeltijd’. Op pagina 19 van deze publicatie lees je hoe je het aanpakt.
+ Mogelijkheid tot experimenteren en stimuleren van risico nemen
- Je stimuleert dat leidinggevenden actief vragen omen open staan voor voorstellen voor om slimmer te werken.
- Je waardeert en stimuleert nieuwe manieren en aanpakken en ondersteunt doorlopende verbetering in plaats van medewerkers alleen maar af te rekenen op resultaat.
- Je daagt medewerkers uit om de grenzen van hun kunnen en kennen continu iets te verleggen, bijvoorbeeld met nieuwe taken of door het werken aan projecten.
- Geef medewerkers met goede ideeën de ruimte om deze ideeën uit te voeren in een verbeterproject. Dit bedrijf is daar enthousiast over.
+ Fouten behandelen als leerervaring
- Je stimuleert dat fouten aan de hand van concrete voorbeelden inzichtelijk en bespreekbaar gemaakt worden.
- Je geeft zelf goede voorbeeld en door eigen fouten te delen.
- Je zorgt dat medewerkers hulp of feedback krijgenom fouten om te zetten in ontwikkeling.
- Organiseer eens een FuckUp-night! Hier lees je er meer over.
+ Tijd en gelegenheid voor leren en reflectie
- Je vraagt leidinggevenden of mentoren om medewerkers (ongevraagd) uit te dagen om hun manier van werken te bespreken.
- Je vraagt medewerkers regelmatig in kleine teams de manier van werken, prestaties en belangrijke (organisatie)ontwikkelingen te bespreken en op de gevolgen daarvan te reflecteren.
- Je laat fouten bespreken in een gezamenlijke dag- of weekstart. Lees hier hoe een metaalbedrijf dat aanpakt.
Een open deur
6. Organisatie ingericht op ontwikkeling
Hoe open sta je als organisatie voor het opdoen, delen en vastleggen van kennis? Zijn de werkvloer en de organisatiestructuren erop ingericht om te kunnen leren?
+ Beloning en waardering voor ontwikkeling
- Je stimuleert dat leidinggevenden niet alleen iemands functioneren bespreken, maar ook de mate waarin de medewerker zich heeft ontwikkeld.
- Je maakt het beloningssysteem gericht op leren en ontwikkelen. Iemand die heeft laten zien dat hij zich wil ontwikkelen, krijgt er nieuwe taken of ontwikkelingsmogelijkheden bij.
- Je zorgt dat ontwikkelpaden van medewerkers worden vastgelegd, inclusief opleidingsmogelijkheden. Creëer duidelijkheid!
+ Kennisdeelsysteem
- Je zet een bedrijfsintranet of intern sociaal medium op dat het makkelijk maakt om kennis en ervaringen uit te wisselen.
- Je zorgt voor een slim ingerichte digitale samenwerkingsomgeving, waar alle relevante documenten op één plek geclusterd zijn.
- Je regelt dat medewerkers vanuit verschillende plekken (huis/bedrijf/klant) toegang hebben tot relevante informatie.
- Denk ook eens aan een bedrijfs-wikipedia! In dit praktijkvoorbeeld lees je er meer over.
+ Platte organisatiestructuur
- Je brengt samenwerking en uitwisseling tussen afdelingen tot stand.
- Je werkt volgens een platte structuur waarbij beslissingen door niet te veel hiërarchische lagen goedgekeurd hoeven te worden.
- Je zorgt dat directie en medewerkers regelmatig contact hebben over relevante (bedrijfs)ontwikkelingen en de dagelijkse manier van werken.
+ Inrichting van de werkplek
- Je biedt – het liefste vaste – werkplekken met enerzijds de mogelijkheid om samen te werken en anderzijds geconcentreerd te werken.
- Je laat de werkplekken zodanig inrichten dat medewerkers in collegiale teams effectief kunnen werken aan gezamenlijke uitdagingen.
Buiten gebeurt het
7. Organisatie verbinden met de externe omgeving
Creëer leerervaringen door slim gebruik te maken van de kennis en ideeën van de omgeving. Zo blijf je nu en in de toekomst succesvol! Hoe werkt dat? De volgende aspecten zijn van belang.
+ Leren van en co-creëren met leveranciers en klanten
- Je nodigt regelmatig leveranciers uit - bijvoorbeeld bij kennislunches - om de nieuwste (technische) mogelijkheden en ontwikkelingen zichtbaar te maken.
- Je werkt samen met klanten aan maatwerkoplossingen om (technische) grenzen te verleggen en beter in te spelen op klantwensen.
- Je stimuleert dat medewerkers in multidisciplinaire teams werken aan product- of procesinnovaties om hun kennis te verrijken en beter in te spelen op klantwensen.
- Je organiseert een klantpanel.
- Je legt proactief contact met leveranciers. Vraag ze bijvoorbeeld om mee te denken bij knelpunten.
- Denk eens aan een ‘lunch-and-learn’-sessie! Hier lees je hoe je zoiets organiseert.
+ Proactief ontwikkelingen in de markt scannen
- Je bezoekt vakbeurzen en congressen en deelt de uitkomst en inzichten.
- Je organiseert een meeloopstage of bedrijfsbezoekbij een ander bedrijf (bij voorkeur in de keten of aanpalende techniek).
- Je abonneert je op relevante vakliteratuur, die je eventueel via een oldskool-systeem laat rouleren in je bedrijf.
- Je analyseert regelmatig concurrerende bedrijven.
- Je scant doorlopend de omgeving op verschillende domeinen (klant, technologie, wetgeving, politiek en economie).
- Je maakt er een gewoonte van om trends te bespreken in het werk.
- Denk ook eens aan samenwerking met het onderwijs! Dit praktijkvoorbeeld laat zien dat dit veel kennis kan opleveren.
TIP!
Samenwerking met het mbo kan een kans zijn om structuur te geven aan de ontwikkeling van je medewerkers. Voor sommige mensen is het behalen van een mbo-diploma of -certificaat een brug te ver. Met een praktijkverklaring zijn deze mensen geholpen en wordt de overstap naar duurzaam werk vergroot. Lees hier meer over de meerwaarde van een praktijkverklaring.
+ Deelname aan netwerken
- Je laat diverse medewerkers meedoen aan externe netwerken.
- Je organiseert sociale activiteiten met groepen van gemengde samenstelling.
- Je publiceert op Linkedln, in vakbladen of in het netwerk.
- Denk ook eens aan gezamenlijke ontwikkeling van leermiddelen met andere bedrijven en/of brancheorganisaties! Hier lees je hoe anderen dat hebben aangepakt.
+ Samenwerken met het onderwijs
- Je zet expertise van buiten in bij het innoveren en verbeteren van je werkprocessen, bijvoorbeeld studenten en brancheorganisaties. Tips en voorbeelden vind je op pagina 82 t/m 87 van deze publicatie.
- Je realiseert je droom samen met andere bedrijven. Een mooi voorbeeld is Civiel 360, een tweejarig traineeship bij mkb-bedrijven en gemeenten voor starters in de civiele techniek.
- Denk ook eens aan het organiseren van een leer- en werkkring met werkenden, scholieren en docenten! Hier lees je hoe bedrijven dit hebben aangepakt.
Dit is een ondersteuningsprogramma voor ontvangers van de SLIM-subsidie en wordt uitgevoerd door Katapult, onderdeel van non-profitorganisatie PTvT, met steun van het ministerie van SZW. |